فیزیولوژی (Physiology)یا کاراندام‌شناسی دانش عملکرد سیستم های زنده بوده و یکی از مهمترین شاخه‌های زیست شناسی است که اعمال حیاتی موجود زنده، اندام ها، بافت ها،سلول هاو اجزای سلولی را مورد مطالعه قرار میدهد. به منظور درک عمیق اعمال حیاتی، تلاش میشود که ویژگیهای اعمال حیاتی و روابط بین این اعمال و تغییرات آنها در محیط‌های مختلف و نیز در شرایط مختلف موجود زنده به کمک روابط فیزیک و ریاضی، بررسی شود. تکامل این اعمال در یک گونه و در یک موجود زنده و همچنین تغییرات و تطابق آنها با تغییرات شرایط محیطی در علم فیزیولوژی مطالعه میگردد.فیزیولوژی به زیرشاخه‌های فیزیولوژی سلولی، فیزیولوژی جانوری، فیزیولوژی گیاهی، فیزیولوژی پزشکی(انسانی)، فیزیولوژی ورزش و غیره تقسیم میشود. فیزیولوژی همچنین یکی از علوم پایه در پزشکی است که ارتباط تنگاتنگی با آناتومی دارد.فیزیولوژیدانشی است که به بررسی نحوه کارکرد اندامهای مختلف بدن مثلاً عملکرد قلب، کلیه و اندامهای دیگردر بدن و درک دقیق عملکرد این اندامها و سیستمها با کمک روابط و اصول ریاضی و فیزیک، میپردازد.به عنوان مثال در فیزیولوژی تنفس، با کمک قوانین فیزیکی مربوط به فشار و غیره به محاسبه حجم هوای مورد نیاز ریهها و بیماریهای مربوط به آن پرداخته میشود.در آموزش پزشکی فیزیولوژی از اهمیت زیادی برخوردار است و در طی دوره علوم پایه به دانشجویان تدریس میشود. در کنار آناتومی و بیوشیمی، فیزیولوژی به شکلگیری طرح کلی بدن سالم در ذهن دانشجویان حوزه علوم پزشکی و پیراپزشکی کمک می‌کند، به علاوه فهم فیزیولوژی به منظور درک پاتولوژی بیماریها بسیار مهم و کلیدی است.
کارشناسی ارشد فیزیولوژی
معرفی رشته:
دوره کارشناسی ارشد فیزیولوژی شاخه ای از علوم زیستی است که چگونگی اعمال سلول، بافت، اندام و دستگاههای بدن را مورد مطالعه قرار می دهد. در فیزیولوژی نقش تغییرات محیطی اعم از تغییرات محیط داخلی و یا محیط خارجی بر فرآیندهای زیستی، مورد مطالعه قرار می‌گیرد. همچنین تاثیر متقابل فرایندهای زیستی بر یکدیگر و روابط بین آنها مورد تحقیق واقع میشود.
در ادامه برای آشنایی بیشتر متقاضیان انتخاب رشته کنکور و نیز افرادی که در بازار کار و کاریابی به دنبال استخدام و شغل هستند، اطلاعات بیشتری شامل: برنامه درسی(سرفصل) و تعداد واحد ها، دانشگاه های دارای رشته ارشد فیزیولوی، معرفی رشته های دکترای فیزیولوژی (به منظور ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر آموزش عالی) و معرفی مشاغل و بازارکار این رشته ارایه می شود.
رشته های کارشناسی مجاز برای ورود به این رشته بر اساس دفترچه کنکور ارشد 95 عبارتند از:
کارشناسی فیزیولوژی، زیست شناسی، جانور شناسی، پرستاری، فیزیوتراپی، مامایی، علوم آزمایشگاهی، علوم دلرویی، فارماکولوژی، بیوشیمی، علوم تشریح، گفتاردرمانی، بینایی سنجی، شنوایی شناسی، بهداشت عمومی، بهداشت حرفه ای، هوشبری و اتاق عمل
برنامه درسی (سرفصل) ارشد فیزیولوی و تعداد واحدها:
تعداد کل واحدها : 32 واحد
دروس اختصاصی اجباری : 19 واحد
دروس اختصاصی اختیاری : 7 واحد
پایان نامه : 6 واحد
دروس اختصاصی اجباری
|
نام درس |
تعداد واحد |
نام درس |
تعداد واحد |
|---|---|---|---|
|
فیزیولوژی سلول |
2 |
فیزیولوژی کلیه و مایعات |
2 |
|
فیزیولوژی تنفس |
2 |
فیزیولوژی گوارش |
2 |
|
فیزیولوژی قلب و گردش خون |
2/5 |
فیزیولوژی غدد درون ریز |
2/5 |
|
فیزیولوژی اعصاب |
3 |
روشهای فیزیولوژی |
2 |
|
کارآموزی |
1 |
جمع |
19 |
دروس اختصاصی اختیاری
|
نام درس |
تعداد واحد |
نام درس |
تعداد واحد |
|---|---|---|---|
|
فارماکولوژی |
2 |
آمار حیاتی |
2 |
|
بیوفیزیک |
2 |
بیولوژی مولکولی |
2 |
|
کاربا حیوانات آزمایشگاهی |
2 |
آشنایی با مفاهیم فیزیولوژی بالینی |
2 |
|
کارآموزی بالینی |
2 |
موضوعات خاص در فیزیولوژی |
2 |
|
زبان تخصصی |
2 |
جمع |
18 |
-
دانشجو باید 7 واحد از دروس فوق را بگذراند.
......................................................................................................................................................................................................................................................
برنامه آموزشی دوره دکتری تخصصی(PhD)رشته فیزیولوژی
فصل اول
مشخصات کلی دوره دکتری تخصصی(PhD)
رشته فیزیولوژی
1- نام و تعریف رشته:
دوره دکترای تخصصی(PhD)فیزیولوژی PhD of Physiology
رشته فیزیولوژی علمی است چند نظامه و ترکیبی از علوم زیستی، فیزیک، شیمی و ریاضی که در آن فیزیولوژیست با شناخت عملکرد طبیعی اندامها و دستگاههای مختلف بدن زمینه‌ای را برای فعالیتهای آموزشی و پژوهشی و نیز درک صحیح شرایط پاتولوژیک بدن انسان فراهم می‌نماید. دوره دکتری تخصصی(PhD)رشته فیزیولوژی بالاترین مقطع تحصیلی دانشگاهی است که در این رشته به اعطا مدرک می‌انجامد.
2- تاریخچه رشته:
فیزیولوژی یکی از قدیمی‌ترین رشته‌های علوم است و با عنایت به علم الابدان دانشمندان به این رشته توجه ویژه‌ای داشته‌اند. در ادواری که دانشمندان ایرانی تلاش می‌نمودند در همه حوزه‌های علمی بشری صاحب نظر شوند، همواره علم فیزیولوژی و نحوه عملکرد طبیعی اندامهای موجودات زنده یکی از زمینه‌های تحقیق، نگارش و تألیف کتب آموزشی و پژوهشی بوده است. به طوریکه دانشمند شهیر ایرانی، ابوعلی سینا، به شاخصهای فیزیولوژی نظیر نبض، حرکات تنفسی، دمای بدن برای تشخیص و شناسایی بیماریها استناد علمی می‌نموده است. از طرفی اهمیت این رشته در دنیا نیز تا حدی است که یکی از جوایز نوبل به یافته‌های شاخص پزشکی با عنوان جایزه نوبل «فیزیولوژی - پزشکی» اختصاص یافته است. با توجه به پیشرفتهای علمی در زمینه روشهای آموزش و گسترش مرز علم فیزیولوژی تا سطح ملکولی و نیاز به تلفیق عمودی و افقی زمینه‌های مشترک علوم پایه و بالینی و از طرفی عدم تطابق برنامه آموزشی موجود با برنامه‌های آموزشی و استانداردهای تغییر یافته دیگر مراکز علمی فیزیولوژی دنیا ضرورت انجام بازنگری برنامه آموزشی دوره دکتری تخصصی فیزیولوژی احساس میشود.
3- ارزشها و باورها(Values)(فلسفه برنامه):
باتوجه ویژه به رشته فیزیولوژی در علم پزشکی، ما بر این باوریم که شناخت صحیح عملکرد طبیعی اندامها در شرایط سلامت (فیزیولوژیک) به عنوان مقدمه‌ای برای درک صحیح شرایط بیماری (پاتولوژیک) الزامی می‌باشد. لذا فلسفه ایجاد این دوره در جهت جبران کمبود کادر هیئت علمی دانشگاههای کشور در زمینه آموزش صحیح فیزیولوژی و تربیت افراد متخصص و محقق، کارآمد با توانمندیها و مهارتهای تخصصی بالا در سطح ملی و بین‌المللی و نیز خلاقیت و نوآوری بسیار ارزشمند است.
4- رسالت برنامه آموزشی در تربیت نیروی انسانی:(Mission)
رسالت برنامه آموزشی فیزیولوژی در دانشگاهها، تربیت کارشناسان جامع نگر و متخصصین این علم است که در آینده قادر به انجام آموزش با کیفیت بالا در مقاطع مختلف تحصیلی بوده و با انجام پژوهشهای علمی در جهت ارتقاء و گسترش مرزهای دانش فیزیولوژی و طراحی و اجرای برنامه‌های ممتاز دیگر در راه پیشرفت و بهبود کیفیت این رسالت گام بردارد. شایسته است که متخصصین فیزیولوژی توجه به ارزشها و کرامات انسانی و التزام اجتماعی(Social commitment)را در چارچوب وظایف شغلی خود قرار دهند.
5- چشم انداز برنامه آموزشی در تربیت نیروی انسانی:(Vision)
انتظار می‌رود متخصصین و فارغ التحصیلان این رشته توانائی همراهی با سرعت بالای تحول در علوم پزشکی را داشته و بتوانند با تلفیق این علوم، دانش خود را به روز نگاه دارند و آن را به نحو احسن به متقاضیان این علم منتقل نمایند. علاوه بر این باتوجه به مرز مشترک بین فیزیولوژی و سایر علوم پزشکی تربیت کارشناسی کل نگر و متخصصین توانمند مدنظر قرار بگیرد.
6- اهداف کلی رشته:(Aims)
الف - تربیت فراگیرانی که توانمند در گردآوری، انتقال و ارزشیابی دانش روز فیزیولوژی باشند.
ب - تربیت فراگیرانی متخصص که قابلیت و توانمندی طراحی و اجرای پژوهشهای به روز رشته، قدرت تحلیل و ارزشیابی یافته‌های پژوهشی با دانش روز را داشته باشند.
ج - تربیت فراگیرانی که بتوانند در تولید دانش نقشی در افزایش سهم ملی داشته باشند.
د - سازماندهی و مدیریت امور آموزشی و پژوهشی.
7- نقش دانش آموختگان در برنامه آموزشی:(Role definition)
نقش دانش آموختگان این رشته نقش آموزشی و پژوهشی و ارتباطی می‌باشد.
8- وظایف حرفه‌ای دانش آموختگان:(Task analysis)
1- نقش آموزشی:
- مشارکت در برنامه ریزی و تدوین دروس آموزشی دانشگاهی مربوط به رشته فیزیولوژی
- مشارکت در طراحی، تدوین و ارزشیابی برنامه‌های آموزشی مرتبط با رشته فیزیولوژی
- شناسایی عوامل مؤثر بر موفقیت یا عدم توفیق برنامه های آموزشی
- سازماندهی و مدیریت امور آموزشی
- همکاری با دیگر متخصصین در جهت اهداف آموزشی
- تربیت نیروی انسانی در مقاطع مختلف رشته فیزیولوژی
2- نقش پژوهشی:
- طراحی، اجرا و هدایت امور پژوهشی در قالب پروژه‌های تحقیقاتی
- شناسایی عوامل مؤثر بر موفقیت یا عدم موفقیت برنامه‌های پژوهشی رشته فیزیولوژی
- سازماندهی و مدیریت امور پژوهشی
- همکاری با دیگر متخصصین در جهت اهداف پژوهشی
- تبدیل یافته‌های پژوهشی به مقالات علمی
- بهره برداری از دستاوردهای علمی متخصصین این رشته
- ارائه یافته‌های پژوهشی در مجامع علمی داخلی و بین‌المللی
- نقد و بررسی طرح ها و مقالات پژوهشی
- راه اندازی بساط های(Set up)تحقیقاتی
3- نقش ارتباطی:
- ارتباط با صنعت
- ارتباط با سایر رشته‌ها همچون مهندسی پزشکی، بیوتکنولوژی، بیولوژی مولکولی
9- استراتژی های اجرایی برنامه آموزشی
استراتژی کلی آموزش تلفیقی از استاد محوری(Teacher Centered)و شاگرد محوری(Student Centered)با ویژگی های زیر می‌باشد.
- ادغام دروس تئوری و عملی و بهبود سطح دانش و مهارتی دانشجویان به منظنور تربیت نیروی انسانی چند پیشه(Multi-professional).
- تداوم فعالیت دانشجویان برای اجرای سمینار، پروژه، کنفرانس و ژورنال کلابهای مرتبط با رشته برحسب نیاز به صورت تکلیف.
- تقویت و توسعه سیستم اطلاع رسانی با مراکز علمی در سطح دنیا.
- ارائه یافته‌های پژوهشی در قالب پایان نامه به صورت مقاله در مجلات داخلی و بین‌المللی.
10- شرایط و نحوه پذیرش دانشجو:
- دارا بودن شرایط عمومی پذیرش دانشجوی دوره دکتری تخصصی(PhD)مطابق ضوابط و مقررات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
- داشتن دانشنامه کارشناسی ارشد (فوق لیسانس) در یکی از رشته فیزیولوژی، فیزیولوژی انسانی، فیزیولوژی جانوری، زیست شناسی (گرایش‌های جانوری، سلولی و ملکولی)، پرستاری (از جمله بیهوشی)، مامایی، یا دانشنامه دکترای عمومی در یکی از رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و دامپزشکی.
|
مواد و ضرایب امتحانی برای ورود به دوره دکتری تخصصی(PhD)فیزیولوژی |
|
|
عنوان درس |
ضریب |
|
فیزیولوژی |
4 |
|
فارماکولوژی |
2 |
|
آناتومی |
2 |
|
بیوشیمی |
2 |
11- رشته‌های مشابه در داخل کشور:
وجود ندارد.
12- رشته های مشابه در خارج از کشور:
رشته مشابه با وظایف حرفه‌ای عنوان شده در این برنامه وجود دارد. ولی گرایش های جدید به وجود آمده است. مثلاً فیزیولوژی مرتبط با ژنتیک، فیزیولوژی محیط یا ایمونولوژی.
13- شرایط موردنیاز برای راه اندازی رشته:
طبق ضوابط شورای گسترش و ارزیابی دانشگاههای علوم پزشکی کشور می‌باشد.
14- شرایط دیگر (مانند بورسیه):
وجود ندارد.
فصل دوم
مشخصات دوره دکتری تخصصی(PhD)رشته فیزیولوژی
مشخصات دوره:
نام دوره: دکتری تخصصی(PhD)فیزیولوژی
طول دوره و شکل نظام آموزشی:
طول دوره تحصیل در دوره دکترای تخصصی(PhD)رشته فیزیولوژی مطابق آئین نامه آموزشی دوره دکتری(PhD)مصوب شورای عالی برنامه ریزی است. این دوره شامل دو مرحله آموزشی و پژوهشی می‌باشد.
مرحله آموزشی از زمان پذیرفته شدن دانشجو در امتحان ورودی آغاز شده و دانشجو پس از طی دوره آموزشی و گذراندن امتحان جامع وارد مرحله پژوهشی میگردد. طول مدت مرحله آموزشی چهار نیمسال است.
نام دروس و تعداد واحدهای درسی:
تعداد کل واحدهای این دوره 43 واحد شامل 17 واحد دروس اختصاصی اجباری(core)، 6 واحد دروس اختصاصی اختیاری(noncore)و 20 واحد پایان نامه می‌باشد. دانشجو ملزم است 6 واحد از دروس اختصاصی اختیاری(noncore)را با نظر استاد راهنما و پس از تصویب شورای گروه در ارتباط با موضوع تحقیق پایان نامه در مرحله آموزشی بگذراند. دانشجو موظف است علاوه بر گذراندن واحدهای دوره با تشخیص گروه آموزشی و تائید شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه تمامی یا تعدادی از دروس کمبود یا جبرانی (جدول الف) را بگذراند.
دروس کمبود و جبرانی: 7 واحد
دروس اختصاصی اجباری:(core)17 واحد
دروس اختصاصی اختیاری:(noncore)6 واحد از 49 واحد
پایان نامه: 20 واحد
جمع: 43 واحد
الف - جدول دروس کمبود یا جبرانی دوره دکترای تخصصی(PhD)فیزیولوژی
|
کد درس |
نام درس |
واحد |
ساعت |
||
|
نظری |
عملی |
جمع |
|||
|
01 |
روشهای فیزیولوژی |
2 |
17 |
34 |
51 |
|
02 |
بیولوژی مولکولی |
2 |
34 |
- |
34 |
|
03 |
آمار و روش تفسیر یافته‌های پژوهشی |
2 |
34 |
- |
34 |
|
04 |
** سیستمهای اطلاع‌رسانی پزشکی |
1 |
9 |
17 |
26 |
|
جمع |
7 |
|
|
|
|
* دانشجو موظف است با تشخیص گروه آموزشی و تائید شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه تمامی یا تعدادی از دروس کمبود یا جبرانی جدول فوق را بگذراند.
** چنانچه دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد درس سیستمهای اطلاع رسانی پزشکی را نگذرانده باشد، ملزم به گذراندن این درس به عنوان کمبود یا جبرانی است.
ب - جدول دروس اختصاصی اجباری(core)دوره دکترای تخصصی(PhD)فیزیولوژی
|
کد درس |
نام درس |
واحد |
ساعت |
||
|
نظری |
عملی |
جمع |
|||
|
05 |
مباحث جدید پیشرفته در فیزیولوژی سلول |
2 |
34 |
- |
34 |
|
06 |
مباحث جدید پیشرفته در فیزیولوژی اعصاب و حواس ویژه |
3 |
51 |
- |
51 |
|
07 |
مباحث جدید پیشرفته در فیزیولوژی قلب و گردش خون |
3 |
51 |
- |
51 |
|
08 |
مباحث جدید پیشرفته در فیزیولوژی غدد درون ریز و تولید مثل |
3 |
51 |
- |
51 |
|
09 |
مباحث جدید پیشرفته در فیزیولوژی گوارش |
2 |
34 |
- |
34 |
|
10 |
مباحث جدید پیشرفته در فیزیولوژی کلیه و آب و الکترولیت‌ها |
2 |
34 |
- |
34 |
|
11 |
مباحث جدید پیشرفته در فیزیولوژی تنفس |
2 |
34 |
- |
34 |
|
جمع |
17 |
|
|
|
|
ج - جدول دروس اختصاصی اختیاری(noncore)دوره دکترای تخصصی(PhD)فیزیولوژی
|
کد درس |
نام درس |
واحد |
ساعت |
پیش نیاز |
||
|
نظری |
عملی |
جمع |
||||
|
12 |
فیزیولوژی ورزش |
2 |
34 |
- |
34 |
|
|
13 |
کارگاه تحقیقاتی فیزیولوژی |
1 |
17 |
- |
17 |
|
|
14 |
برنامه نویسی کامپیوتری |
2 |
34 |
- |
34 |
|
|
15 |
بیوکنترل |
2 |
34 |
- |
34 |
|
|
16 |
فیزیولوژی محیط |
2 |
34 |
- |
34 |
|
|
17 |
فیزیولوژی رفتار و شناخت |
2 |
34 |
- |
34 |
|
|
18 |
نورواندوکرینولوژی |
2 |
34 |
- |
34 |
08 |
|
19 |
فیزیولوژی تغذیه و بیوانرژتیک |
2 |
34 |
- |
34 |
|
|
20 |
فیزیولوژی پیری(aging)و رشد(development) |
2 |
34 |
- |
34 |
05 |
|
21 |
ژنتیک در فیزیولوژی |
2 |
34 |
- |
34 |
|
|
22 |
کاربرد رادیوایزوتوپ‌ها در بیولوژی |
2 |
34 |
- |
34 |
|
|
23 |
الکترونیک کاربردی |
2 |
34 |
- |
34 |
|
|
24 |
میکروسکوپ الکترونی |
2 |
17 |
34 |
51 |
|
|
25 |
بیومکانیک |
2 |
34 |
- |
34 |
|
|
26 |
الکتروفیزیولوژی |
2 |
34 |
- |
34 |
|
|
27 |
شناخت گیرنده‌ها(Receptrology) |
2 |
34 |
- |
34 |
|
ادامه جدول دروس اختصاصی اختیاری(noncore)دوره دکترای
تخصصی(PhD)فیزیولوژی
|
کد درس |
نام درس |
واحد |
ساعت |
||
|
نظری |
عملی |
جمع |
|||
|
28 |
نوروبیولوژی |
2 |
34 |
- |
34 |
|
29 |
شیمی فیزیک |
2 |
34 |
- |
34 |
|
30 |
بیوشیمی بالینی |
2 |
17 |
34 |
51 |
|
31 |
بیوتکنولوژی |
2 |
17 |
34 |
51 |
|
32 |
تشریح سیستم عصبی پیشرفته |
2 |
34 |
- |
34 |
|
33 |
جنین شناسی |
2 |
34 |
- |
34 |
|
34 |
بافت شناسی |
2 |
34 |
- |
34 |
|
35 |
زیست شناسی سلولی – مولکولی |
2 |
34 |
- |
34 |
|
36 |
ریاضیات پیشرفته |
2 |
34 |
- |
34 |
|
جمع |
49 |
816 |
102 |
884 |
|